Tổng thống Donald Trump vào thứ Bảy đã đe dọa sẽ áp thuế 30% đối với hàng nhập khẩu từ Mexico và Liên minh châu Âu bắt đầu từ ngày 1 tháng 8, sau nhiều tuần đàm phán với các đối tác thương mại lớn của Mỹ không đạt được thỏa thuận toàn diện.

Trong một động thái leo thang cuộc chiến thương mại đã khiến các đồng minh của Mỹ phẫn nộ và làm chao đảo giới đầu tư, ông Trump đã công bố mức thuế mới trong các bức thư riêng gửi Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum, được đăng tải trên mạng xã hội Truth Social của ông vào thứ Bảy.

Cả EU và Mexico – hai trong số các đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ – đều phản ứng bằng cách gọi mức thuế này là bất công và gây rối loạn, đồng thời cam kết sẽ tiếp tục đàm phán với Mỹ để đạt được một thỏa thuận thương mại rộng hơn trước thời hạn.

Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum cho biết bà tin tưởng rằng có thể đạt được một thỏa thuận. “Tôi luôn nói rằng trong những tình huống như thế này, điều cần thiết là phải giữ cái đầu lạnh để đối mặt với bất kỳ vấn đề nào,” bà Sheinbaum phát biểu tại một sự kiện ở bang Sonora của Mexico.

“Chúng tôi cũng rất rõ ràng về những gì có thể hợp tác với chính phủ Hoa Kỳ, và những gì không thể. Và có một điều không bao giờ được đem ra đàm phán: chủ quyền quốc gia của chúng tôi,” bà nhấn mạnh.

Ông Trump cũng đã gửi những bức thư tương tự tới 23 đối tác thương mại khác trong tuần này, bao gồm Canada, Nhật Bản và Brazil, thiết lập mức thuế đồng loạt từ 20% đến 50%, cũng như mức thuế 50% đối với mặt hàng đồng.

Tổng thống Mỹ nói rằng mức thuế 30% là “tách biệt khỏi các mức thuế theo ngành”, đồng nghĩa với việc các mức thuế 50% đối với thép và nhôm, và thuế 25% đối với ô tô nhập khẩu sẽ vẫn được giữ nguyên.

Thời hạn ngày 1 tháng 8 tạo điều kiện để các quốc gia bị nhắm đến có thời gian đàm phán các thỏa thuận nhằm giảm mức thuế đe dọa. Một số nhà đầu tư và kinh tế học cũng lưu ý rằng ông Trump thường có xu hướng rút lại các đe dọa áp thuế trước đó.

Loạt thư này cho thấy ông Trump đang quay lại lập trường thương mại cứng rắn như hồi tháng 4, khi ông tuyên bố hàng loạt mức thuế đáp trả các đối tác thương mại, khiến thị trường tài chính lao dốc, trước khi Nhà Trắng trì hoãn việc thực thi.

ĐỐI XỬ KHÔNG CÔNG BẰNG"

Dù thị trường chứng khoán Mỹ gần đây liên tục lập kỷ lục mới và nền kinh tế Mỹ vẫn duy trì sức bật, Tổng thống Trump không có dấu hiệu chậm lại trong cuộc chiến thương mại của mình.

Ông từng cam kết sẽ tận dụng thời gian trì hoãn 90 ngày vào tháng 4 để ký kết hàng chục thỏa thuận thương mại mới, nhưng đến nay chỉ mới đạt được các thỏa thuận khung với Anh, Trung Quốc và Việt Nam.

EU từng hy vọng sẽ đạt được một thỏa thuận thương mại toàn diện với Mỹ cho khối gồm 27 quốc gia.

Trong bức thư gửi EU, Trump yêu cầu châu Âu dỡ bỏ các mức thuế của mình: “Liên minh châu Âu sẽ cho phép tiếp cận thị trường hoàn toàn và không rào cản đối với Hoa Kỳ, không áp thuế đối với chúng tôi, nhằm giảm thâm hụt thương mại khổng lồ,” ông viết.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết mức thuế 30% “sẽ làm gián đoạn các chuỗi cung ứng xuyên Đại Tây Dương thiết yếu, gây tổn hại cho doanh nghiệp, người tiêu dùng và bệnh nhân ở cả hai bên bờ Đại Tây Dương.”

Bà cũng nhấn mạnh rằng trong khi EU vẫn sẽ tiếp tục nỗ lực đạt được một thỏa thuận thương mại, EU “sẽ thực hiện tất cả các biện pháp cần thiết để bảo vệ lợi ích của mình, bao gồm cả các biện pháp đáp trả tương xứng nếu cần.”

Bộ Kinh tế Mexico hôm thứ Bảy cho biết họ đã được thông báo về việc Mỹ sẽ gửi thư trong một cuộc họp với quan chức Mỹ vào thứ Sáu.

“Tại bàn đàm phán, chúng tôi đã nêu rõ rằng đây là sự đối xử không công bằng và chúng tôi không đồng ý,” tuyên bố của bộ này nêu.

MỨC THUẾ MEXICO THẤP HƠN CANADA

Mức thuế đề xuất với Mexico là 30%, thấp hơn mức 35% áp cho Canada, dù trong cả hai bức thư ông Trump đều viện dẫn vấn đề buôn lậu fentanyl – dù dữ liệu của chính phủ cho thấy lượng fentanyl bị bắt giữ tại biên giới Mexico cao hơn rất nhiều so với biên giới Canada.

“Mexico đã hỗ trợ tôi bảo vệ biên giới, NHƯNG, những gì Mexico đã làm là chưa đủ. Mexico vẫn chưa ngăn chặn được các băng đảng ma túy đang cố biến toàn bộ Bắc Mỹ thành sân chơi buôn lậu ma túy,” Trump viết.

Trung Quốc là nguồn chính cung cấp các hóa chất sản xuất opioid fentanyl. Theo cơ quan chức năng Mỹ, chỉ 0,2% lượng fentanyl bị thu giữ ở Mỹ đến từ biên giới Canada, trong khi phần lớn đến từ biên giới Mỹ - Mexico.

Mexico xuất khẩu hơn 80% hàng hóa sang Mỹ, và thương mại tự do với nước láng giềng phía Bắc đã giúp Mexico trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ vào năm 2023.

EU ban đầu kỳ vọng đạt được một thỏa thuận toàn diện, nhưng gần đây đã hạ thấp tham vọng và chuyển hướng sang một thỏa thuận khung tương tự như thỏa thuận Anh đã đạt được, trong đó các chi tiết cụ thể sẽ được đàm phán sau.

Liên minh này đang chịu áp lực từ nhiều phía: Đức – đầu tàu kinh tế của EU – muốn sớm ký kết để bảo vệ ngành công nghiệp, trong khi Pháp và một số nước khác lại cho rằng các nhà đàm phán EU không nên nhượng bộ để ký một thỏa thuận lệch về phía Mỹ.

Bernd Lange, người đứng đầu Ủy ban Thương mại của Nghị viện châu Âu, cho biết Brussels nên áp dụng các biện pháp đáp trả ngay từ thứ Hai. “Đây là cú tát vào mặt các cuộc đàm phán. Đây không phải là cách để đối xử với một đối tác thương mại quan trọng,” ông Lange nói với Reuters.

Jacob Funk Kirkegaard, chuyên gia cấp cao tại viện nghiên cứu Bruegel ở Brussels, nhận định rằng bức thư của Trump làm tăng nguy cơ EU có hành động trả đũa, tương tự như căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc trước đây khiến thị trường tài chính lao đao.

“Mỹ và Trung Quốc từng cùng tăng thuế, rồi cùng hạ lại – dù không hoàn toàn, nhưng đã giảm cùng nhau,” ông nói.

Loạt lệnh áp thuế mà Trump ban hành kể từ khi trở lại Nhà Trắng đã bắt đầu tạo ra hàng chục tỷ USD mỗi tháng cho ngân sách liên bang Mỹ. Theo dữ liệu của Bộ Tài chính công bố hôm thứ Sáu, doanh thu từ thuế hải quan của Mỹ đã vượt mốc 100 tỷ USD trong năm tài khóa tính đến tháng 6.

Tuy nhiên, các mức thuế này cũng đang gây căng thẳng cho quan hệ ngoại giao với nhiều đồng minh thân cận của Mỹ.

Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba tuần trước nói rằng Nhật cần giảm sự phụ thuộc vào Mỹ. Cuộc chiến thuế quan cũng khiến Canada và một số đồng minh châu Âu xem xét lại việc phụ thuộc vào Washington về quốc phòng, và một số nước đang tìm mua các hệ thống vũ khí không phải của Mỹ.